Program stały Olimpiady

  • Istota i zakres pojęć: bezpieczeństwo (poczucie bezpieczeństwa) i zagrożenie (poczucie zagrożenia)
  • Przedmiotowy i podmiotowy wymiar bezpieczeństwa
  • Pojęcie i uwarunkowania bezpieczeństwa narodowego, wewnętrznego i międzynarodowego
  • Bezpieczeństwo społeczne – pojęcie, istota, uwarunkowania, zagrożenia
  • Strategie i programy bezpieczeństwa Polski
  • Doktryna obronna i obronność państwa
  • Bezpieczeństwo narodowe Rzeczypospolitej Polskiej
  • System obronności Rzeczypospolitej Polskiej. Powinności obronne władz samorządowych, instytucji i obywateli
  • Szkolnictwo wojskowe
  • Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej
  • Narodowe Siły Rezerwowe
  • Cele, zadania i organizacja obrony cywilnej Rzeczypospolitej Polskiej
  • System wczesnego ostrzegania i alarmowania ludności
  • Planowanie i stawianie zadań strukturom OC
  • Obowiązki prawne obywateli w obronie cywilnej
  • Zachowanie się ludności podczas ewakuacji z terenów zagrożonych
  • Zadania w ramach systemu zarządzania kryzysowego
  • Ochrona ludności, zwierząt gospodarskich, środków żywności, wody i pasz przed skażeniami i zakażeniami
  • Znaczenie powszechnej samoobrony
  • Ochrona infrastruktury i dóbr materialnych społeczeństwa
  • Zagrożenia naturalne
  • Zagrożenia spowodowane działalnością człowieka
  • Skutki zagrożeń, przeciwdziałanie ich powstawaniu
  • Terroryzm jako zagrożenie cywilizacyjne, wykrywanie go i zwalczanie
  • Pożary, podręczny sprzęt gaśniczy i gaszenie pożarów
  • Sposoby likwidacji skutków zagrożenia
  • Charakterystyka i podział współczesnych środków rażenia
  • Broń konwencjonalna (klasyczna) – podział i przeznaczenie
  • Środki przenoszenia broni konwencjonalnej i masowego rażenia
  • Dyslokacja, potencjał i modernizacja techniczna Sił Zbrojnych RP
  • Ochrona atmosfery, wód, zieleni, gleb i gruntów
  • Odnawialne i nieodnawialne źródła energii
  • Konwencje genewskie z 1949 roku, ich charakterystyka i znaczenie
  • Protokoły dodatkowe z 1977 roku do konwencji genewskich
  • Ochrona ludności, dóbr kultury i przekonań religijnych w myśl międzynarodowego prawa humanitarnego
  • System ochrony prawa człowieka – podstawowe akty prawne
  • Międzynarodowy Trybunał Karny w Hadze
  • Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu
  • Rada Europy
  • Aspekty prawne udzielania pierwszej pomocy przedmedycznej
  • Postępowanie w różnych przypadkach
  • Podmioty oraz zasady prawa międzynarodowego
  • Metody rozwiązywania sporów między państwami
  • Dysproporcje w rozwoju politycznym i ekonomicznym świata
  • Konflikty zbrojne na świecie po II wojnie światowej
  • Ochrona praw człowieka w Polsce i na świecie
  • Akcje humanitarne oraz interwencje pokojowe we współczesnym świecie
  • Terroryzm na świecie; motywy i sposoby działania, organizacje terrorystyczne
  • Kierunki polityki zagranicznej po 1989 r.; relacje z innymi państwami
  • Udział Polski w organizacjach międzynarodowych
  • Sytuacja polityczna na świecie na przełomie XX i XXI w.
  • ONZ – kompetencje, organy, metody działania, najważniejsze operacje wojskowe
  • NATO – historia, cele, zasady, organy najważniejsze operacje wojskowe, NFIU, MP COE, JFTC
  • Organizacje międzynarodowe związane z bezpieczeństwem (m.in.: OBWE, WHO, ILO, FAO, IMF, IBRD, WTO, OECD, UNESCO, UNIDO, IAEA, UNICEF, UNHCR)

Program zmienny Olimpiady w roku szkolnym 2023/2024

  • Unia Zachodnioeuropejska;
  • Europejska Wspólnota Obrony i Europejska Wspólnota Polityczna;
  • Ewolucja w ramach Wspólnot Europejskich i Unii Europejskiej – zmiany traktatowe i ich tło.
  • działania zewnętrzne Unii Europejskiej
    1. współpraca z państwami trzecimi,
    2. pomoc humanitarna,
    3. pomoc rozwojowa,
    4. Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa (WPZiB),
    5. Wspólna Polityka Bezpieczeństwa i Obrony (WPBiO),
    6. współpraca z organizacjami międzynarodowymi,
    7. inne działania;
  • soft power Unii Europejskiej i pozamilitarne narzędzia polityki;
  • stała współpraca strukturalna;
  • instrumenty finansowe (np. Europejski Instrument na rzecz Pokoju, Europejski Fundusz Obrony);
  • działania w zakresie przeciwdziałania fake news i dezinformacji oraz cyberbezpieczeństwo.
  • zasady traktatowe i procedury dotyczące działań zewnętrznych, WPZiB i WPBiO;
  • Rada Europejska, Rada Unii Europejskiej, Parlament Europejski i Komisja Europejska – rola, zadania i procedury;
  • Europejska Służba Działań Zewnętrznych;
  • Europejska Agencja Obrony;
  • Wysoki Przedstawiciel Unii do Spraw Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa
  • struktury wywiadu i rozpoznania Unii Europejskiej;
  • Centrum Satelitarne Unii Europejskiej;
  • Agencja Unii Europejskiej ds. Cyberbezpieczeństwa;
  • FRONTEX;
  • Instytut Unii Europejskiej Studiów nad Bezpieczeństwem;
  • Grupy Bojowe Unii Europejskiej.
  • geneza misji, w tym misje Unii Zachodnioeuropejskiej;
  • rodzaje misji;
  • zasady ustanawiania i przeprowadzania misji;
  • zakończone i prowadzone misje Unii Europejskiej;
  • Polska w misjach Unii Europejskiej.
  • zaangażowanie UE w regionach
    1. Europa,
    2. Bliski Wschód,
    3. Afryka,
    4. Azja,
    5. Ameryka Łacińska;
  • współpraca z Organizacją Narodów Zjednoczonych;
  • współpraca z NATO.

Zalecana literatura

  • Bezpieczeństwo państwa: wybrane problemy, K.A. Wojtaszczyk, A. Materska-Sosnowska (red.), Warszawa 2009.
  • Korzeniowski L.F., Podstawy nauk o bezpieczeństwie, Warszawa 2012.
  • Podstawowe kategorie polityki, S. Opara, D. Radziszewska-Szczepaniak (red.), Olsztyn, różne wydania.
  • Pokruszyński W.: Bezpieczeństwo. Teoria i praktyka, Józefów 2012.
  • Społeczeństwo i polityka. Podstawy nauk politycznych, K.A. Wojtaszczyk, W. Jakubowski (red.), t. 1–4, Warszawa 2018–2019:
    • I cz. I: Teoria – Instytucje – Procesy: Zagadnienia ogólne
    • I cz. II: Teoria – Instytucje – Procesy: Polityczna organizacja społeczeństwa
    • II: Współczesne systemy rządów
    • III: System rządów w Polsce: Tradycje i współczesność
    • IV: System rządów w Polsce: Instytucje polityczne w latach 1989–2018.

I. Leksykony tematyczne:

  • Leksykon bezpieczeństwa wewnętrznego, W. Fehler, J.J. Piątek, R. Podgórzańska (red.), Szczecin 2017.
  • NATO Encyclopedia, 2019, https://www.nato.int/nato_static_fl2014/assets/ pdf/2020/1/pdf/2019-nato-encyclopedia-eng.pdf.
  • Thematic Index of NATO Topics. Background information on the Alliance, its policies, activities and structures, https://www.nato.int/cps/en/natohq/68147.htm.
  • Vademecum bezpieczeństwa, O. Wasiuta, R. Klepka, R. Kopeć (red.), Kraków 2018.
  • Vademecum bezpieczeństwa informacyjnego, t. 1–2, O. Wasiuta, R. Klepka (red.), Kraków 2019.

II. Cyfrowe bazy danych:

  • https://epodreczniki.pl/
  • https://www.defence24.pl/
  • https://www.gov.pl/web/obrona-narodowa
  • https://www.gov.pl/web/obrona-narodowa/akty-prawne
  • https://www.nato.int/
  • https://www.wojsko-polskie.pl

III. Dokumenty NATO:

  • The Secretary General’s Annual Report 2019, https://www.nato.int/nato_ static_fl2014/assets/pdf/2020/3/pdf_publications/sgar19-en.pdf.
  • NATO Summit Guide, Brussels 2018, https://www.nato.int/nato_static_ fl2014/assets/pdf/pdf_2018_07/20180718_180711-summit-guide-brussels.pdf.
  • NATO Summit Guide, Warsaw 2016, https://www.nato.int/nato_static_ fl2014/assets/pdf/pdf_2016_07/20160715_1607-Warsaw-Summit-Guide_2016_E.pdf.
  • NATO Wales Summit Guide, Newport 2014, https://www.nato.int/nato_static_ fl2014/assets/pdf/pdf_publications/20141008_140108-SummitGuideWales2014-eng.pdf.

IV. Literatura uzupełniająca:

  • Bezpieczeństwo narodowe i międzynarodowe wobec wyzwań współczesnego świata, W. Kitler, M. Marszałek (red.), Warszawa 2014.
  • Gryz J., Bezpieczeństwo państwa. Władza-polityka-strategia, Warszawa 2013.
  • Gryz J., Podstawy bezpieczeństwa państwa. Podręcznik dla szkół ponadgimnazjalnych, Warszawa 2016.
  • Kitler W., Bezpieczeństwo narodowe RP. Podstawowe kategorie. Uwarunkowania. System, Warszawa 2011.
  • Polska w stosunkach międzynarodowych, S. Bieleń (red.), Warszawa 2007.
  • Popiuk-Rysińska I., Ewolucja systemu zbiorowego bezpieczeństwa Narodów Zjednoczonych po zimnej wojnie, Warszawa 2013.
  • Problemy bezpieczeństwa wewnętrznego w wybranych państwach, S. Sulowski (red.), Warszawa 2013.
  • Rola Organizacji Narodów Zjednoczonych w kształtowaniu ładu międzynarodowego, M. Pietraś, K.A. Wojtaszczyk (red.), Warszawa 2017.
  • Strategie i programy bezpieczeństwa. Wybór dokumentów, S. Sulowski, M. Brzeziński (red.), Warszawa 2012.
  • Trzy wymiary współczesnego bezpieczeństwa, S. Sulowski, M. Brzeziński (red.), Warszawa 2014.

V. Inne materiały pomocnicze:

  • Koziej S.: Materiały dydaktyczne, http://koziej.pl/materialy-dydaktyczne/.

Biblioteki cyfrowe

Monografie

  • Badźmirowska-Masłowska K., Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa Unii Europejskiej: aspekty prawne i polityczne, Warszawa 2013.
  • Ciupiński A., Soja M., Europejska Unia Bezpieczeństwa i Obrony. Struktury, wizje, perspektywy, Warszawa 2020.
  • Dubowski T., Wysoki Przedstawiciel Unii do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa, Białystok 2017.
  • Galster J., Szczerba-Zawada A. (red,), Polityka zagraniczna Unii Europejskiej: prawo i praktyka, Warszawa 2016.
  • Mazurek K., Europejska Agencja Obrony. Działalność i perspektywy, Warszawa 2012.
  •  Oleksiewicz I., Ochrona cyberprzestrzeni Unii Europejskiej: polityka, strategia, prawo, Warszawa 2021.
  • Parzymies S., Stosunki międzynarodowe w Europie 1945-2022, Warszawa 2022.
  • Przybylska-Maszner B. (red.), Misje cywilne Unii Europejskiej, Poznań 2010.
  • Śledź P., Europejska współpraca zbrojeniowa, Warszawa 2021.
  • Tereszkiewicz F., Proces instytucjonalizacji wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa Unii Europejskiej, Toruń 2013.
  • Zięba R. (red.), Bezpieczeństwo międzynarodowe w XXI wieku, Warszawa 2018.

Artykuły i rozdziały

  • Bryjka F., Rozwój unijnych zdolności do zwalczania zagrożeń hybrydowych, „PISM STRATEGIC FILE”2022 nr 9(117). LINK
  • Ciupiński A., Państwa Europy Środkowej w stałej współpracy strukturalnej WPBIO Unii Europejskiej, „Studia nad Bezpieczeństwem” 2020 nr 5. LINK
  • Czachór Z., Aktywność Unii Europejskiej na rzecz bezpieczeństwa i obrony. Analiza w świetle teorii instytucjonalizmu historycznego, „Studia Administracji i Bezpieczeństwa” 2008 nr 4. LINK
  • Czachór Z., Kompleksowe podejście Unii Europejskiej do konfliktów zewnętrznych i sytuacji kryzysowych. Analiza instytucjonalno-prawna, „Roczniki Nauk Społecznych” 2016 nr 8(44). LINK
  • Gruszczak A., Rola rozpoznania geoprzestrzennego w polityce bezpieczeństwa Unii Europejskiej, w: Bajor P., Gruszczak A. (red.), Między wiedzą a władzą: bezpieczeństwo w erze informacji, Kraków 2019. LINK
  • Kalicka-Mikołajczyk A., Jurysdykcja Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawach dotyczących Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa, w: Kozłowski A. (red.), Rządy prawa jako wartość uniwersalna: księga jubileuszowa Profesora Krzysztofa Wójtowicza, Wrocław 2022. LINK
  • Konarzewska A., Grupy bojowe UE. Zaczątek euroarmii?, „Bezpieczeństwo Narodowe” 2007 nr 3-4. LINK
  • Kosman M., Dekada kryzysu w Libii jako wyzwanie dla Unii Europejskiej (2011–2021), „Rocznik Integracji Europejskiej” 2021 nr 15. LINK
  • Łoś R., Soft power Unii Europejskiej, „Studia Politologiczne” 2016 nr 41. LINK
  • Niedźwiecki S., Unia Europejska w świecie: soft power, hard power, czy może smart power?, „Przegląd Europejski” 2017 nr 3(45). LINK
  • Rojewska M., Geneza Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych – główne koncepcje i debata od uchwalenia Traktatu z Lizbony do zakończenia procesu prawodawczego (listopad 2010 r.), „Przegląd Europejski” 2014 nr 2. LINK
  • Rojewska M., Geneza Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych – główne koncepcje i debata do połowy 2005 r., „Przegląd Europejski” 2013 nr 4. LINK
  • Smutek M., Doświadczenia Catherine Ashton wyzwaniem dla Federici Mogherini, „Teka Komisji Politologii i Stosunków Międzynarodowych” 2016 nr 11(2). LINK
  • Szymański P., NATO i Unia Europejska wobec zagrożeń hybrydowych, OSW Commentary 2020. LINK
  • Terlikowski M., Madej M., Wspólna Polityka Bezpieczeństwa i Obrony w 2022 r.: systemowe słabości i wojenny zwrot na wschód, „Rocznik Strategiczny” 2022/2023 t.28. LINK
  • Terlikowski M., Madej M., Wspólna Polityka Bezpieczeństwa i Obrony w 2021 r.: czy kompas pokaże właściwy kierunek?, „Rocznik Strategiczny” 2021/2022 t. 27. LINK
  • Terlikowski M., Madej M., Wspólna Polityka Bezpieczeństwa i Obrony 2020: ofiara koronawirusa czy „hamiltonowski moment”?, „Rocznik Strategiczny” 2020/2021 t. 26. LINK
  • Terlikowski M., Madej M., Wspólna Polityka Bezpieczeństwa i Obrony w 2019 r.: czas pierwszych ocen, „Rocznik Strategiczny” 2019/2020 t. 25. LINK
  • Terlikowski M., Madej M., Wspólna Polityka Bezpieczeństwa i Obrony w 2018 r. – dokąd zmierzają PESCO i EDF?, „Rocznik Strategiczny” 2018/2019 t. 24. LINK
  • Terlikowski M., Madej M., Wspólna Polityka Bezpieczeństwa i Obrony: PESCO i EDF, czyli wreszcie przełom?, „Rocznik Strategiczny” 2017/2018 t. 23. LINK
  • Węc J.J., Perspektywy reformy Wspólnej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony Unii Europejskiej do 2025 roku, „Politeja – Pismo Wydziału Studiów Międzynarodowych i Politycznych Uniwersytetu Jagiellońskiego” 2022 nr 19(78). LINK
  • Zięba R., Polska we Wspólnej Polityce Bezpieczeństwa i Obrony Unii Europejskiej, „Polityka i Społeczeństwo” 2012 nr 10. LINK
  • Zięba R., Próby ożywienia polityki bezpieczeństwa i obrony Unii Europejskiej, „Krakowskie Studia Międzynarodowe” 2017 nr 1. LINK

Źródła internetowe

Akty prawne

Wersja skonsolidowana Traktatu o Unii Europejskiej oraz Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, Dz. Urz. UE C 202 z 7.6.2016.